از مواردی که در طول زندگی همگان رخ می دهد و بسیار مهم است که از آن سربلند بیرون بیایند مواقفی است که باید آدمی «نه» بگوید. همانطور هم که همگان می دانیم اولین عبارتی که در ظهور اسلام هم از سوی خدا مطرح شد عبارت "لا اله الا الله" بود که با «نه» شروع می شود. «نه»  عبارتی است ساده در  همه زبان ها ولی به کار بردن آن از سوی افراد با سختی و دشواری رو به رو است.

معارف و مطالب موجود در نهج البلاغه بسیار والا و ارزشمند است ولی چقدر نسبت به آن توجه داشته و داریم؟

چقدر مطالعه این کتاب را در برنامه خود قرار داده ایم؟!

یکی از وظایف و فرایض برای ما آن دینی است که خداوند نسبت به اهل بیت پیامبر(صلی الله علیه و آله) قرار داده است و آن دین بزرگ چیزی نیست جز مودت نسبت به اهل بیت(علیهم السلام). و البته فرق است بین مودت و محبت. مودت به معنی محبت به همراه نشان دادن و بروز دادن در عمل است. و بخش اعظمی از این مودت کسب معرفت نسبت به آن حضرت و خاندان بزرگوار ایشان است.

داشتن محبت زبانی پایان کار نیست. همانطور که خداوند در قرآن می فرمایند که همین که مردم ادعای محبت و علاقه مندی نسبت به خدا را بیان کنند کافی نیست، بلکه باید در عمل نیز این مودت را نشان دهند، و این محقق نشود مگر با تبعیت از پیامبر و اهل بیت(علیهم السلام).

حب می بایست همراه با توجه و معرفت باشد، تا دچار افول و آسیب نشود. لذا به عبارت بهتر ما مکلف هستیم به کسب معرفت نسبت به اهل بیت(علیهم السلام).

بنا به مقدمات و توضیحات داده شده یکی از اصلی ترین منابعی که می توان به وسیله آن کسب معرفت نمود نهج البلاغه است. به صورتی که حتی می توان گفت فرا گیری آن بر هر شیعه ای لازم است زیرا معرفت نسبت به حجت خدا(که امیرالمؤمنین(علیه السلام) ) باشد لازم است.

یکی از نکاتی که در طول مسیر کسب معرفت از نهج البلاغه می بایست به آن توجه داشت تبلیغ و تعلیم آموزه های معرفتی است برای هر فرد. به این معنی که هر شخص به هر اندازه که کسب معرفت داشته است به افراد فاقد آن بیاموزاند. و لذا این تفکر که حتماً آدمی باید به یک درجه بسیار والایی از معرفت دست یابد و بعد به سراغ تعلیم رود درست نیست. زیرا آدمی می تواند در طول مسیر همواره هم بیاموزد نسبت به ندانسته های خود و هم بیاموزاند نسبت به آنچه که می داند.

«نهج» به معنی راه و روش است. « بلاغه» به معنی انتقال تمام و کمال مفهوم ذهنی در کلام و سخن است. تعریف دیگری نیز از « بلاغه» وجود دارد و آن خوب حرف زدن و حرف خوب زدن تؤاماً است. این کتاب از منظر بلاغت در حدی است که می توان با اطمینان گفت بعد از قرآن در مقام دوم قرار می گیرد.

بسیاری به اشتباه مؤلف این کتاب را امیرالمؤمنین(علیه السلام) معرفی می کنند. در حالی که این کتاب مجموعه نامه ها و خطبای امیرالمؤمنین است که به دست عالم بزرگ شیعه، سید رضی(رحمت الله علیه) نگارش شده و تألیف گردیده است.

این کتاب تشکیل شده است از 241 خطبه ، 79 نامه و 480 عدد کلمات قصار از امیرالمؤمنین(علیه السلام). و این خطبات و نامه ها و کلمات قصار تمامی آنچه که آن حضرت فرموده اند نیست بلکه قسمت و یا تعدادی از مجموع فرمایشات آن حضرت است که به انتخاب سید رضی(رحمت الله علیه) و بر اساس بلاغت گردآوری شده است. و همچنین مجموع این مکتوبات و آنچه که در این کتاب گردآوری شده است مربوط به چهار سال خلافت ظاهری و دنیایی آن حضرت است.

شاید برای شما هم این موضوع مطرح بوده و به دنبال آن جستجو کرده اید که کدامیک از ترجمه های نهج البلاغه مورد تأیید و وثوق بیشتری است؟ در جواب این سؤال باید گفت که کتاب هایی نظیر نهج البلاغه از لحاظ غنای محتوا و همچنین بلاغت کلام در حدی هستند که با ترجمه نمی توان این موضوعات را انتقال داد و لذا برای رسیدن و درک متعالی از آنها می بایست با فراگیری زبان عربی به سراغ منبع رفت و مستقیماً با آن رو به رو شد.

می توان اسلام را به سه معجزه شناخت و نه تنها یک معجزه. معجزه اول قرآن، معجزه دیگر امیرالمؤمنین(علیه السلام) و معجزه سوم حضرت صدیقه(سلام الله علیها). که می توان اینگونه نیز بیان کرد که اگر بنا بر این بود که حقیقت قرآن نه در قالب یک کتاب بلکه در قالب یک مرد ارائه شود آن مرد امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(علیهم السلام) بود؛ و اگر قرار بود در قالب یک زن جلوه گر شود آن زن کسی نبود جز حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها).

بیشتر از دغدغه یافتن بهترین ترجمه از نهج البلاغه برای بهره مندی خود و فرزندانمان بهتر است که به گونه ای زندگی کنیم و همچنین به گونه ای فرزندانمان را تربیت کنیم که خود و فرزندانمان نمونه عملی و عینی نهج البلاغه باشیم. و به عبارت بهتر دیگران ما را به عنوان یک شیعه حقیقی امیرالمؤمنین(علیه السلام) بشناسند.

نهج البلاغه نیز به مانند قرآن دارای عبارات محکم و متشابه است. درک محکمات که برای همگان مشخص و ممکن است ولی در مورد متشابهات اهل علم و معرفت تنها قادر به برداشت حقیقت و معنای اصلی هستند. زیرا که بسیاری از مطالب می بایست با علم به شرایط زمان و مکان ارائه آنها تحلیل و بررسی شوند. پس بنا به توضیحات ارائه شده شرط اول در فهم صحیح نهج البلاغه جامع نگری است. 

شرط دوم انطباق برداشت اولیه خود از نهج البلاغه به قرآن . به این معنی که آنچه را که ما از فرمایشات حضرت برداشت کرده ایم را با مفاهیم قرآن می سنجیم و اگر در تعارض بود متوجه می شویم که برداشت ما برداشتی اشتباه بوده است و می بایست نسبت به اصلاح آن اقدام کنیم. زیرا که علی مع القرآن و القرآن مع علی.

شرط سوم انطباق برداشت ها با سنت و سیره امام و اهل بیت علیهم السلام است. که اگر چنین تضادی مشاهده شد نشان از برداشت اشتباه ماست.